Op de IJzertoren staan in kruisvorm de letters AVV VVK wat staat voor Alles Voor Vlaanderen, Vlaanderen Voor Kristus. Op de toren staat ook Nooit meer oorlog in de vier talen van de strijdende partijen van het westelijk front tijdens de Eerste Wereldoorlog: Plus jamais de guerre, No more War, Nie wieder Krieg. Met zijn 84 meter is de IJzertoren het grootste vredesmonument van Europa.

De IJzertoren is in de eerste plaats een herdenkingsmonument voor de Vlaamse gesneuvelden van de Eerste Wereldoorlog, maar het staat tegelijk ook symbool voor de aan de IJzer ontstane wil tot politieke onafhankelijkheid van Vlaanderen (zie o.m. frontbeweging, frontpartij). De jaarlijkse IJzerbedevaart aan de voet van de toren is een politieke manifestatie tegen oorlog en voor Vlaams zelfbestuur.

De oorspronkelijke toren is het doelwit geweest van een dynamiet-aanslag, waardoor hij volledig verwoest werd in de nacht van 15 op 16 maart 1946. Een gerechtelijk onderzoek werd ingesteld en dertien verdachten werden voorgeleid maar werden ruim tien jaar later door de kamer van inbeschuldiging te Gent buiten vervolging gesteld. De betrokkenheid van de ontmijningsdienst DOVO werd evenwel bewezen geacht.

Enkele jaren na de dynamitering werd op enige meters daarvandaan een nieuwe en veel hogere (84 meter) toren gebouwd. Met de resten van de opgeblazen toren werd op het voorterrein, in de IJzerbedevaartweide, in 1950 de Paxpoort of Poort van Vrede gebouwd. De ruïne van de oude toren wordt zorgvuldig bewaard. Hierbij bevindt zich een crypte, waarnaar tussen 1930 en 1937 de stoffelijke resten van enkele bekende Vlaamse frontsoldaten werden overgebracht. Het gaat om Renaat De Rudder, Joe English, Frans Van der Linden, Firmin Deprez, Frans Kusters, Hubert Willems en Juul De Winde. In één kist liggen de Gebroeders Van Raemdonck samen met de Waalse soldaat Aimé Fiévez.

De ruïne werd volledig gerestaureerd in 1997, samen met de crypte. Het wordt als een symbool van de Vlaamse onderdrukking beschouwd: sommigen denken dat de aanslag gepleegd is door Belgische nationalisten, anderen menen in het ontmijningscorps van het Belgische leger, dat destijds nabij Diksmuide gelegerd was, een dader te zien. Sommigen denken dat de aanslag gepleegd is door "franskiljons". De zaak is nooit opgehelderd.

De IJzertoren is in 1986 door de Vlaamse overheid erkend als Memoriaal van de Vlaamse ontvoogding en wordt algemeen beschouwd als een symbool van verzet tegen de onderdrukking van Vlaanderen.

In de IJzertoren bevindt zich een museum over Oorlog, Vrede en Vlaamse ontvoogding dat sinds 1998 deel uitmaakt van het vredesmusea-netwerk van de Verenigde Naties.

In 1992 werd het geheel geklasseerd als beschermd monument